Η αρθρίτιδα της βάσης του αντίχειρα (ταπέζιο-μετακαρπική άρθρωση) είναι μια πολύ συχνή πάθηση που επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες της μέσης ηλικίας (50-60 ετών). Η συμπτωματολογία ποικίλει αναλόγως του σταδίου της ασθένειας από ελαφρύ πόνο μέχρι και ανικανότητα της χρήσης του αντίχειρα.
Ο αντίχειρας αποτελεί το σημαντικότερο δάκτυλο στο χέρι. Απώλεια του αντίχειρα όπως, π.χ. σε ένα ακρωτηριασμό, μειώνει σε σημαντικότατο βαθμό τη λειτουργικότητα του χεριού μέχρι και 40-60%. Για τη σύλληψη (πιάσιμο αντικειμένων) και για πολλές άλλες αναγκαιότητες της καθημερινής ζωής αρκούν μόνο δύο εκ των δακτύλων, ο αντίχειρας και ένα άλλο. Η αδυναμία χρήσης του αντίχειρα λόγω πόνου από την πάθηση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη ζωή του πάσχοντα μειώνοντας κατά πολύ τη λειτουργικότητα του χεριού.
Σύμφωνα με το δρα Ανδρέα Σκαρπάρη, χειρουργό Άκρας Χειρός, πλαστικό χειρουργό, η αρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα εμφανίζεται ως μεμονωμένη αρθρίτιδα και όχι μέσα στο πλαίσιο μιας συστηματικής αρθροπάθειας. Δηλαδή, ένα άτομο που εμφανίζει τη νόσο αυτή δεν θα παρουσιάσει κατανάγκη αρθροπάθεια και στις υπόλοιπες αρθρώσεις του σώματος του.
ΠΟΙΑ Η ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ;
Λέγοντας αρθρίτιδα εννοούμε τη σταδιακή καταστροφή των αρθρικών επιφανειών μιας άρθρωσης. Εμφανίζεται με διάφορες μορφές όπως εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, φλεγμονώδης αρθρίτιδα κ.τ.λ. Η αιτιολογία της αρθρίτιδας της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα γίνεται κατανοητή μελετώντας την ανατομία μιας συγκεκριμένης άρθρωσης και του καρπού. Λόγω της συγκεκριμένης ανατομίας της άρθρωσης που αποτελείται από το πρώτο μετακάρπιο και το τραπέζιο (οστό του καρπού) η άρθρωση αυτή έχει μεγάλο εύρος κινητικότητας. Η σταθερότητα της άρθρωσης εξασφαλίζεται από ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα συνδέσμων. Η συνεχής καταπόνηση και φόρτιση της άρθρωσης οδηγεί σε εκφύλιση των συνδέσμων και αστάθεια. Μεγαλύτερες δυνάμεις τριβής ασκούνται στις αρθρικές επιφάνειες με αποτέλεσμα τη σταδιακή φθορά των αρθρικών επιφανειών και εμφάνιση της αρθρίτιδας.
ΠΟΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ;
Τυπική συμπτωματολογία είναι η εμφάνιση του πόνου στη βάση του αντίχειρα κατά τη σύλληψη μεγάλων αντικειμένων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα δραστηριοτήτων που αναφέρει ο ασθενής ότι του προκαλούν πόνο είναι πιάνοντας ένα μπουκάλι γάλα, γυρίζοντας το κλειδί στην κλειδαριά (forceful pinch), γυρίζοντας το χερούλι της πόρτας ,το γράψιμο κ.λπ. Σε προχωρημένα στάδια της νόσου μπορεί να εμφανίζεται συνεχής πόνος στη βάση του αντίχειρα ακόμη και όταν το χέρι είναι σε κατάσταση ηρεμίας. Όσο προχωρά η καταστροφή των αρθρικών επιφανειών και περιορίζεται η κινητικότητα της άρθρωσης μειώνεται και ο πόνος. Σε γενική καταστροφή της άρθρωσης όπου το χόνδρινο μέρος έχει πλήρως καταστραφεί επέρχεται μία φυσιολογική αρθρόδεση (οστεοποίηση της άρθρωσης). Η άρθρωση έχει χάσει παντελώς την κινητικότητά της και τα συμπτώματα έχουν εξαφανιστεί.
ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ
Η νόσος χωρίζεται σε 4 στάδια ανάλογα των ευρημάτων στην ακτινογραφία του χεριού. Σε αρχικό στάδιο παρουσιάζεται χαλαρότητα της άρθρωσης και ευρεία κινητικότητα του αντίχειρα χωρίς ιδιαίτερα ακτινογραφικά ευρήματα και έντονη συμπτωματολογία. Φτάνοντας σε προχωρημένο στάδιο (στάδιο 4) παρατηρείται σημαντική στένωση του διαστήματος των αρθρικών επιφανειών, σκλήρυνση (subchondral sclerosis) , οστεόφυτα και αρθροπάθεια που επηρεάζει όχι μόνο την τραπεζιο-μετακαρπική αλλά και σκαφοτραπεζοειδή άρθρωση. Τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε και ίσως ακουστεί λίγο παράξενο ότι πολλές φορές η ακτινογραφική εικόνα δεν συμβαδίζει με τη συμπτωματολογία. Είναι συχνό να ανακαλύπτουμε τυχαία σε μια ακτινογραφία του χεριού σημαντικές εκφυλιστικές αλλοιώσεις της συγκεκριμένης άρθρωσης χωρίς ο ασθενής να παραπονεθεί για κανένα σύμπτωμα. Και το αντίθετο, ο ασθενής να έχει βαριά συμπτωματολογία πόνου χωρίς ιδιαίτερα έντονα ακτινολογικά ευρήματα.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της νόσου πραγματοποιείται με κλινική εξέταση και ακτινογραφικά από τον ίδιο τον ειδικό χειρουργό άκρας χειρός. Υπάρχει ευαισθησία της άρθρωσης κατά την πίεση από τον γιατρό στη βάση του αντίχειρα, κρηγμός κατά την πίεση του αντίχειρα στον καρπό (grind test distraction test) κ.ά. Η διαφορική διάγνωση πρέπει να γίνει από παθήσεις που εμφανίζουν παρόμοια συμπτώματα στην ίδια περιοχή, όπως η ασθένεια του De Quervain’s (tenosynovitis), γάγγλιο στο ανατομικό βοθρίο, κάταγμα του σκαφοειδούς οστού κλπ.
ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ;
Στα αρχικά στάδια της νόσου η θεραπεία είναι συντηρητική με μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και ακινητοποίηση του αντίχειρα με νάρθηκα. Πολλές φορές η θεραπεία αυτή είναι αρκετή για να ανακουφιστεί ο ασθενής από τα συμπτώματα και σταδιακά να αρχίσει να επαναχρησιμοποιεί το πάσχον χέρι. Η βελτίωση αυτή δεν αποκλείει την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μετά από κάποιο χρονικό διάστημα όταν έχει ξανακαταπονεθεί η άρθρωση. Όταν η συντηρητική θεραπεία αποτύχει τότε, επιβάλλεται η χειρουργική με τις διάφορες επεμβάσεις αρθροπλαστικής στον αντίχειρα. Το είδος της επέμβασης επιλέγεται βάση του σταδίου της νόσου, του είδους του επαγγέλματος του ασθενή, του χρόνου αποκατάστασης κ.ά.
Μια από τις μεθόδους θεραπείας είναι η αρθροπλαστική (ligament reconstruction interposition arthroplasty) όπου η κινητικότητα και σταθεροποίηση της άρθρωσης (χρησιμοποιώντας μέρος τού τένοντα τού κερκιδικού καμπτήρα τού καρπού) αποκαθίσταται. Συνήθως στο πρώτο στάδιο χρησιμοποιείται αυτή η τεχνική. Η σταθεροποίηση της άρθρωσης μειώνει τη φλεγμονή.
Στο δεύτερο στάδιο της νόσου μπορεί να αφαιρεθεί μερικώς η εξολοκλήρου το τραπέζιο και να γίνει αρθροπλαστική. Σε προχωρημένο στάδιο μπορεί να γίνει αρθρόδεση, δηλαδή χειρουργική καταστροφή της άρθρωσης και οστεοποίηση για να ανακουφιστεί ο πόνος και να μπορέσει ο ασθενής ναεπαναχρησιμοποιήσει τον αντίχειρα του. Η αρθρόδεση μπορεί να γίνει ακόμα όταν το επάγγελμα του ασθενή απαιτεί χειρονακτική εργασία (οικοδόμος) και καταπόνηση της άρθρωσης οπότε εξασφαλίζεται περισσότερη σταθερότητα στην άρθρωση. Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί πλέον την οριστική θεραπεία της πάθησης και φέρει πλήρη ανακούφιση από τα συμπτώματα. Λόγω της λεπτής ανατομίας της περιοχής χειρουργική θεραπεία πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο χειρουργό στον τομέα του χεριού. Η επαναχρησιμοποίηση και η πλήρης επανάκτηση της κινητικότητας του αντίχειρα γίνεται σταδιακά με φυσιοθεραπεία. Παίρνει συνήθως ένα διάστημα 6-8 εβδομάδων.
Η αρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα είναι μια πάθηση που εύκολα διαγιγνώσκεται και πρέπει να αντιμετωπίζεται όσο το δυνατόν γρηγορότερα ώστε να μην επέλθουν προχωρημένες εκφυλιστικές αλλοιώσεις και χρειαστεί ο ασθενής να περάσει ένα διάστημα με πόνο και ταλαιπωρία. Έτσι η γρήγορη προσφυγή σε ειδικό εξασφαλίζει την αποτελεσματικότερη και επιτυχή θεραπεία της νόσου.